Rowerem przez Szwecję, czyli jak dotrzeć do nieśmiałych Szwedów?

Wyjeżdżając z Forsmark miałem potworny niedosyt. Niby wiedziałem, że nie będzie łatwo w Szwecji. Niby czułem, że zrobiłem na miejscu wszystko, co wtedy mogłem, ale jednak cały czas czułem niedosyt, że nie udało mi się dostać bliżej elektrowni jądrowej. Bardziej zmotywowany być nie mogłem. Na zachodnim wybrzeżu Szwecji postanowiłem zagrać „va banque”.

Najpierw musiałem przedostać się na to wybrzeże, więc gdy już wyjechałem z lasów i dotarłem do większego miasta, wsiadłem z rowerem do pociągu do Goteborga, ale niestety wyrzucono mnie z niego. Tak, dobrze słyszycie – wyrzucono. To jest jednak historia na osobny post, bo jest tak absurdalnie niewyobrażalna, że poświęcę jej więcej miejsca – ku przestrodze! No bo czy zdarzyło Wam się kiedyś, aby ktoś wyrzucił Was z pociągu?

Dobrych ludzi w Szwecji jednak nie brakuje. Następnego dnia po tym niemiłym zdarzeniu, trafiłem do sklepu rowerowego, a tam kompletnym przypadkiem spotkałem Szweda, który akurat jechał swoim samochodem jeszcze tego samego do Goteborga. Czy mogło mi się bardziej poszczęścić?

Pamiętacie ten wpis z zeszłego roku o rowerzystach, którzy nas odwiedzają w Polsce i przywożą podróż do domu? Tym razem była rewizyta – Elin i Chris mieszkają w Goteborgu i jak tylko się dowiedzieli, że wybieram się do Szwecji to co kilka dni dostawałem od nich maila z pytaniem – kiedy przyjeżdżam. No i w końcu dotarłem, z przygodami, bo z przygodami, ale się udało, a ile było śmiechu, radości i opowieści o tym, co się wydarzyło od naszego ostatniego spotkania… Z Goteborga przy całym uroku tego miasta, zapamiętałem przede wszystkim to miejsce, do którego zabrała mnie Elin!

#Goteborg! Co za miejsce!?! Mówią, że w każdym z nas jest trochę z dziecka! Jest i we mnie, szczególnie, gdy mnie ktoś zaprowadzi do sklepu z cukierkami! Ale takiego sklepu, że się idzie i idzie i tylko nosem ciągnie to na lewo to na prawo, a oczy to by zjadły wszystko! Boszz ile tego tam jest! Zbankrutować można jak nic w takim mirjscu, a z dziećmi zakaz wchodzenia! :) Ciekawe dlaczego? ;-) #Skandynawia #Szwecja #Göteborg #podróże #podróż #candyselfie #cukierki #słodycze #citibreake #

Zdjęcie zamieszczone przez użytkownika Andrzej Budnik (@loswiaheros) 1 Maj, 2015 o 12:56 PDT

Kilka dni w mieście to też trochę odpoczynku dla mięśni moich nóg i spokoju dla głowy. Przytulne mieszkanie i ciekawi świata gospodarze, którzy wkręcili się w temat elektrowni jądrowych nie mniej niż ja. Szczególnie Chris zainteresował się tematem i zaczął kontaktować się ze swoimi znajomymi  i ze znajomymi znajomych… Potem jeszcze pomagał mi przy przeszukiwaniu szwedzkich zasobów internetowych w temacie elektrowni jądrowych. Jak się okazało w Ringhals – elektrowni jądrowej, która jest położna 60 km na południe od Goteborga pracował dobry przyjaciel Chrisa i kilku jego znajomych. Tutaj po raz kolejny uderzyła mnie ta codzienność, normalność faktu, że w Szwecji to tu, to tam spotykałem osoby, które miały kogoś z rodziny lub grona znajomych kto pracuje lub pracował w elektrowni jądrowej.

Jeszcze przed wyjazdem z Polski, myślałem sobie, że lepiej będzie poszukać ludzi, którzy w elektrowniach pracowali kiedyś, a dziś są na emeryturze. Sądziłem, że oni własnie nie będę mieli oporów żeby opowiadać o niewygodnych tematach. Sęk jednak w tym, że nawet jeśli rozmawiałem z kimś, kto tam pracuje obecnie, to nie czułem, aby czegoś w rozmowie ze mną unikał, wymigiwał się od pytań lub żeby w ogóle jakiś temat był niewygodny. Pewne kwestie w Szwecji są oczywiste i się o nich dyskutuje lub przechodzi do działań. Przykładem może być temat odpadów radioaktywnych i wpływu elektrowni na środowisko. W Polsce wydaje się, że jeszcze temat tabu, a przez ekologów jest wyciągany jako główny argument przeciwko energii jądrowej. W Szwecji wręcz przeciwnie. Dużo się o tym mówi. Niedaleko Forsmark, realizowany jest program budowy podziemnego bunkra głębokiego na kilkaset metrów, który wydrążony w skale ma gromadzić na tysiące lat zużyte paliwo jądrowe. Ot i tyle w temacie.

Trudniej jednak ze Szwedami nawiązuje się pierwszy kontakt. Oni działają trochę na zasadzie – widzę, że tam stoisz i mi się przyglądasz, ale nie dam po sobie poznać, że mogę być Twoją osobą zainteresowany. Haa, co więcej, rozmawiając ze Szwedami o tym i pokazując im mój problem komunikacyjny, większość wybuchała śmiechem po chwili dodając – tacy właśnie jesteśmy. Reszta zaś, ta bardziej powściągliwa kwitowała moje spostrzeżenia: Nie mogę temu zaprzeczyć! :) Wracając jednak do tematu elektrowni…

Gdy już zrobiłem rozeznanie co do Ringhals, przemodelowałem plan podróży i skontaktowałem się z odpowiednimi osobami w elektrowniach i regionach wokół nich. Wyruszyłem na południe. Wyruszyłem ścieżką rowerową, która wiedzie z Goteborga do Malmo i ma łączną długość prawie 400 km! TAK! Dokładnie tyle ma ta trasa i nawet więcej – można dojechać nią aż do Oslo! Gdy pytałem Szwedów, rowerzystów o jakieś ciekawe trasy pomiędzy tymi dwoma miastami, wszyscy zgodnie mówili – jedź wyznaczona trasą rowerową – jest piękna. No to pojechałem i czegoś takiego to ja jeszcze w swojej rowerowej „karierze” nigdy nie widziałem, a Szwecja ponoć nie umywa się w temacie rowerowych tras na przykład do sąsiadującej Danii!

Zachodnie wybrzeże Szwecji jest genialne w swojej różnorodności – piękne plaże bałtyckie, rezerwaty przyrody, stare twierdze obronne, malownicze miasteczka i infrastruktura turystyczna, która te wszystkie miejsca łączy. Lubisz naturę i ciszę? Znajdziesz ją tutaj. Lubisz małe, kolorowe miasteczka z brukowanymi uliczkami? Też je tu znajdziesz. Do tego ta swoboda i możliwość rozbicia namiotu dosłownie wszędzie, gdzie tylko dusza zapragnie, o ile nie jest to teren prywatny. Jechałem sobie tak dzień, drugi i w końcu zobaczyłem pierwsze kominy. Chwile później pojawiły się pierwsze linie energetyczne i już wiedziałem, że jestem blisko. Że elektrownia w Ringhals jest w zasięgu wzroku, ale pomyliłem się i to dość mocno.

Patrząc na zdjęcia francuskich elektrowni jądrowych, które fotografowała Alicja widać, jak ogromne są to konstrukcje. Ringhals okazała się stosunkowo niedużą jednostką, a to co początkowo wziąłem za elektrownię jądrową było fabryką papieru. Jak się jednak okazało w Centrum Informacji, do której zawitałem, wiele osób tak się właśnie myli.

– Tak, to nie jest żaden wstyd – mówi starszy Szwed zagadnięty o drogę – elektrownia jądrowa jest częścią naszego regionu i ukrywanie jej nie ma sensu. Co więcej, pojedziesz do turystycznej miejscowości Bua, która leży 2 km stąd w linii prostej i zobaczysz sznur turystycznych kamperwanów, które parkują przy porcie z widokiem na elektrownię jądrową. Przyjeżdżają do nas Duńczycy, Norwegowie, Niemcy, Holendrzy i zostają tutaj po kilka tygodni – tłumaczy mieszkaniec Ringhals, który sam przygotowuje do wodowania swój jacht przed domem.
– No dobrze, ale to jest w końcu niebezpieczne. To elektrownia, która jest jedną z najstarszych w Europie – podpuszczam mojego rozmówcę.
– Ty chyba nie masz pojęcia o procedurach, jakie panują w elektrowni jądrowej. Tam mierzą wszystko, co tylko możliwe i co może wpływać na otoczenie. Tak samo z elektrowni jądrowej nie da się wywieźć czegoś bez kontroli. Ilość i waga materiału, który wjeżdża jest ewidencjonowana i kontrolowana. Są za to ogromne kary i nikomu się to nie opłaca. Uwierz mi na słowo, pracowałem tam przez 20 lat – kończy trochę poirytowany moimi zarzutami siwy Szwed.

W Ringhals działa Centrum Informacji, do którego można wejść i dowiedzieć się więcej o energii jądrowej. Władowali w to pewnie sporo pieniędzy, ale wcale mi to nie przeszkadza. Takiego miejsca brakowało mi w Forsmark, a Alicja we Francji miała je przy każdej elektrowni. Chodziłem więc między multimedialnymi punktami, czytałem wszystko i starałem się uknuć sobie w głowie taką teorię, że deprecjonuje się tutaj energię odnawialną, a wychwala się jądrową. Dotykam, przyciskam te wszystkie ekrany dotykowe i analizuję informacje w głowie. Przeliczam procenty i liczby dotyczące produkcji energii w Szwecji z tymi, które są na oficjalnych stronach rządowych i dupa – wszystko się zgadza. Energia odnawialna jest obok energii jądrowej, a ta obok elektrowni gazowych czy węglowych. Po prostu podane są konkretne cyfry, bez naginania faktów. Bo to chyba na tym polega? Na przejrzystości i rzeczowości?

To na czym najbardziej mi zależało, to wejście do środka elektrowni. Chciałem faktycznie zobaczyć, jakie są procedury, ile jest zabezpieczeń, jak funkcjonują, ale w Ringhals nie udało mi się przedostać bliżej reaktora. Nie było w ogóle dyskusji w tej kwestii, choć człowiek, który mógłby to załatwić widział, że ja serio chce dowiedzieć się jak najwięcej i podchodzę do tematu czysto informacyjnie. Czasem zdarzało się, że Szwedzi pytali mnie co ja sądzę o elektrowniach jądrowych, dla kogo pracuję i czy nie jestem czasem z Greenpeace? No to wtedy opowiadałem im całą historię i mówiłem, że mnie najbardziej interesuje turystyka, potencjał regionu, bliskość elektrowni od wiosek i domów ludzi – takie rzeczy. Otwierali szeroko oczy i lekko nie dowierzali kwitując to jednym pytaniem: Ale po co? No więc tłumaczyłem im, że mamy bloga, że Alicja jest we Francja, a ja w Szwecji, że te nasze spostrzeżenia opisujemy, a to wszystko jest robione w kontekście budowy w Polsce pierwszej elektrowni jądrowej. A że u nas ta kojarzy się głównie z Czarnobylem i Fukushimą, to po prostu chcemy pokazać inne aspekty tego tematu, a szczególnie ten związany z turystyką. No i tutaj zwykle zamiast słuchać o reaktorze i zabezpieczeniach, co interesowało mnie najbardziej, przekierowywano mnie do kogoś od turystyki w regionie… Powiem Wam szczerze, to nie było proste zadanie.

Z Ringhals wyjechałem usatysfakcjonowany. Z jednej strony nie liczyłem za bardzo na wejście do środka, ale z drugiej strony byłem na tyle blisko, że w porównaniu z Forsmark, nie było o co kopii kruszyć. Wyjechałem też stamtąd z asem w rękawie, gdyż dostałem namiar na osobę, która być może umożliwi mi wejście do pomieszczeń przy reaktorze w wyłączonej już elektrowni w Barseback. Początkowo nie miałem w ogóle zamiaru odwiedzać tej elektrowni, ale po zdobyciu takiego kontaktu, postanowiłem swoje plany zmienić po raz kolejny. Zamiast na wschód, do ostatniej elektrowni w Oskarshamn, pojechałem dalej na południe w okolice Malmo.

Wcześniej jednak podjechałem do Bua – tej malutkiej miejscowości, na którą zwrócił uwagę mój starszy rozmówca.Musiałem nadłożyć trochę kilometrów, ale gdy już dotarłem, zobaczyłem widok przedziwny – karawany, jachty w marinie i elektrownia jądrowa w tle. No i niech mi ktoś teraz powie, że to jest jakiś problem? O ile w Forsmark miałem pewne wątpliwości, że ten malutki skansenik jest tak trochę ustawiony pod turystów, tak tutaj widząc Duńczyków i Norwegów na wczasach, nie mogłem już z tym dyskutować. Zastanawiałem się tylko, czy nie mogli sobie znaleźć lepszego miejsca na wczasy i dlaczego akurat zdecydowali przyjechać właśnie do Bua? Przecież kilkanaście kilometrów na północ były jeszcze ładniejsze miejscowości? Dlaczego akurat tutaj te kamperwany przyjeżdżają i się zatrzymują na kilka, a nawet ponoć kilkanaście dni?

Te pytania postanowiłem im zadać…

W związku z tym, że mocno zgłodniałem, poszedłem na tureckiego kebaba, a już z pełnym brzuchem zacząłem się kręcić koło duńskich samochodów i w końcu mnie olśniło, gdy zobaczyłem wędki stojące oboje jednego z kamperów. Podszedłem do starszego małżeństwa i pytam:
– Dobrze biorą ryby?
– Tak sobie, jeszcze są małe – odpowiedział starszy Duńczyk, który akurat usiadł na swoim leżaku.
– Aha, a czemu akurat tutaj? Koło Goteborga jest mnóstwo wysepek i ładniejsze widoki – pytam już bezpośrednio.
– Bo tu jest ciepła woda. Tutaj inne ryby żyją – włączyła się w dyskusję starsza Pani, podejrzewam, że żona.

Bum! No i nagle mnie olśniło! Elektrownia wypuszcza podgrzaną o jakieś 8-10 stopni wodę z systemów chłodzących reaktor. Tworzy się więc w wodzie inny ekosystem. Są inne ryby – czytałem o tym przecież w Centrum Informacyjnym! Wszystko poukładało się w mgnieniu oka. Sport jakim jest łowienie ryb kompletnie mnie nie kręci, ale pamiętam z Australii, jak ogromny jest to biznes. W Polsce ponoć też? Ktoś z Was łowi? No to wiecie, gdzie jechać na następny urlop!  ;-)

Rozmowy o rybach trwały całe popołudnie. Okazało się, że jestem świetnym słuchaczem, bo oni po prostu chcieli się wygadać i kompletnie im nie przeszkadzało, że nie miałem o łowieniu ryb zielonego pojęcia. Wybaczcie więc, że nie opiszę Wam tych fascynujących rozmów jakoś bardziej szczegółowo, bo na pewno ważne jest to, dlaczego akurat takie a nie inne ryby lubią wodę o kilka stopni cieplejszą i że nie przeszkadza im bytowanie w akwenie o wielkości 2000m2, bo akurat na tyle tej ogrzanej wody starcza, zanim się znów wyziębi…

Brak pośpiechu, totalna dowolność i możliwość zatrzymania się w każdej chwili – to chyba najpiękniejsze co może być w podróży rowerem. Pi razy drzwi 200 km pomiędzy Ringhals a Baseback przejechałem w 3,5 dnia – pięknie wiał mi wiatr w plecy i przez to miałem mnóstwo czasu na to, żeby nie tylko cieszyć się przyrodą, ale też żeby móc obejrzeć małe miasteczka i dawne twierdze jak na przykład w Varberg czy tę powyżej na zdjęciu w Landskronie, a gdy byłem w odległości jakichś 30-40 km od elektrowni jądrowej, mój umysł przełączał się znowu w tryb dogłębnego analizowania, aż w końcu wylądowałem na kempingu z widokiem na… elektrownię.

Był akurat długi weekend, więc jak na tę porę roku turystów było całkiem sporo, ale jak to Szwedzi – pozamykani w tych swoich kręgach znajomych i rodziny, więc jakaś rozmowa z nimi zbyt łatwa nie była. Siadłem sobie więc pod drzewkiem, zjadłem obiad i obserwowałem te dwa klocki, które majaczyły na horyzoncie… i tylko zaklinałem rzeczywistość, żeby następnego dnia wszystko poszło po mojej myśli i żebym mógł wejść do pomieszczenia, gdzie znajduje się reaktor!

Na koniec dnia udałem się jeszcze do takiej malutkiej miejscowości, nieopodal elektrowni jądrowej – Baserbackshamn się nazywa i ma dosłownie kilkadziesiąt kolorowych domów, malutką przystań i pętle autobusową. Nawet sklepu nie było. Sytuacja, która jednak zaskoczyła mnie najbardziej to para Szwedów, którzy poszli na niedzielny spacer z malutkim dzieckiem i przechadzali się brzegiem morza, a za ich plecami były te dwa wielkie, wręcz monumentalne pomniki z przeszłości. Czy jakikolwiek Szwed zabrałby swoje malutkie dziecko w pobliże elektrowni jądrowej, gdyby jakoś ona zagrażała zdrowiu ludzi? No kurde nie, tym bardziej, że to było dziecko – największy skarb, jaki ponoć może mieć dorosły człowiek. A może to po prostu świadomość?

Siedziałem i patrzyłem i nawet chciałem sobie rozbić namiot z tego wszystkiego tuż przy elektrowni, ale koszmarnie wiało, więc stwierdziłem, że poszukam innego miejsca, bardziej osłoniętego od wiatru. Przypomniałem sobie, że zawsze chciałem zrobić takie nietypowe zdjęcie o zachodzie lub wschodzie słońca, gdzie byłyby: słupy wysokiego napięcia, linie elektryczne, rozpalone niebo i słońce, które gdzieś na linii horyzontu czerwieni się najbardziej jak tylko może. Czatowałem, czatowałem i w końcu się udało. Jedno z ciekawszych zdjęć z tego pobytu w Szwecji…

Następny dzień to poranna kawa z widokiem na elektrownię jądrową i budzący się dzień oraz oczekiwanie na ten najbardziej ekscytujący moment. Być może najważniejszy w całym tym wyjeździe – wejścia do pomieszczenia, gdzie bliżej już podejść się nie da… emocje narastały…

W recepcji elektrowni jądrowej spotkałem jeszcze wycieczkę szkolną, a w sumie to dwie – przyjechali aż z Malmo, żeby posłuchać o tym, jak wytwarza się energię, czym jest atom i jak działa. I wtedy znów poczułem się po prostu trochę gorzej… jakby w takiej pozycji, że ile ja bym dał kiedyś, żebym miał lekcje fizyki w takiej elektrowni, a nie w jakimś zapyziałym kantorku, gdzie było można było przeprowadzić ledwo kilka ćwiczeń. Tego tym dzieciakom wtedy najbardziej zazdrościłem, ale też widziałem, że one pewnie tego nigdy nie zrozumieją. Urodziły się w kraju, w którym elektrownia jądrowa działa od dawna i zapewne nie jest ona dla nich niczym nadzwyczajnym Po prostu jest.

Niestety więcej zdjęć Wam pokazać nie mogę, bo ich nie mam. Mimo, że wszedłem najbliżej jak tylko mogłem, byłem w tzw. control room, widziałem basen przy reaktorze i sam reaktor i dodatkowo te wszystkie procedury oraz zabezpieczenia, które trzeba sforsować, aby dostać się do środka. To była wisienka na torcie. Byłem, zobaczyłem, dotknąłem. Mogłem wracać, ale przemyślenia z tego miejsca pozwolicie, że przekażę Wam w ostatnim poście z tego cyklu, który zarazem będzie podsumowaniem. Tę wisienkę na torcie zostawmy na sam koniec. To co zdecydowanie zaskoczyło mnie już po wyjściu z elektrowni, to widok hostelu, który wybudowano nieopodal elektrowni, dla tych którzy akurat chcieliby spędzić upojną noc w industrialnym otoczeniu :)

Gdy już opuszczałem Szwecję trafiłem na takie widoki… wiedziałem, że są mi one skądś znane, ale skąd… nie mogłem sobie przypomnieć. Dopiero niedawno, już ściągając zdjęcia na komputer i przeglądając je hurtem, pokojarzyłem fakty – przecież takie same domki były w książce „Dzieci z Bullerbyn”. I to nic dookoła… przyznać się, kto pamięta i dla kogo jest to pierwsza ważna książka z dzieciństwa? Dla mnie była i te wspomnienia z mojego dzieciństwa w tym momencie, szczególnie mocno odżyły – przypomniałem sobie też inne chwile z dzieciństwa, ale o tym już w następnym i zarazem ostatnim wpisie…