Buzkaszi, czyli dlaczego oni gonią za zdechłą kozą?

Czy Wy też tak czasem macie, że jedziecie gdzieś przez kilkanaście godzin, albo kilka dni i jesteście rozczarowani tym, co po drodze? Jest zimno, niewygodnie, brudno – marzycie o kawałku normalności, ale zaciskacie zęby, bo cel jest niedaleko? Nam zdarzyło się to kilka razy, ale to co zastaliśmy na końcu drogi w Korytarzu Wachańskim przeszło nasze najśmielsze oczekiwania. To była nagroda za trud. Wisienka na torcie.

Rower i Afganistan za cholerę nie idą w parze i nie dlatego, że tam jest niebezpiecznie. Są takie rejony, jak Wachan własnie, że spokojnie rowerem można pośmigać, tylko że wtedy przed nami jest największe wyzwanie – zdefiniowanie na nowo pojęcia drogi. Mieliśmy wszystkiego faktycznie dość. Dwa dni wcześniej Alicja czymś się struła i cały dzień nie mogła jechać na rowerze. Dzień wcześniej rowery więcej pchaliśmy niż na nich jechaliśmy, bo po piasku z sakwami pod górkę… no trochę słabo. Dziś siąpi od rana, jest mokro, a strumyki, które do tej pory zwykliśmy szybko przekraczać, zamieniły się w rwące rzeczki lub rzeki. Mieliśmy po ludzku dosyć.

Gdybym był tam sam, to pewnie bym usiadł i czekał na poprawę pogody, a może bym zawrócił… Jechaliśmy razem, więc kompromis musi być, a Alicja nie miała humoru na robienie sobie biwaku w samym środku tej beznadziei. Parła dalej. Gdy ona się zmęczyła, ja się rozkręciłem i tak jakoś jechaliśmy przed siebie, oboje już wtedy głośno się zastanawiając – po co dalej jedziemy?

Za entym przejazdem i zakrętem tego dnia, nagle (dla nas!) dolina się rozstępuje, na horyzoncie widać przełęcz i ośnieżone wierzchołki górskie. Nastąpiło jakieś zwarcie elektryczne w naszych głowach, dostaliśmy więcej energii, zaczęliśmy jechać przed siebie byle by już być tam, bo skąd to zbiegowisko ludzi na horyzoncie? Skąd te tumany kurzu? Skąd konie i okrzyki?

Podjeżdżamy bliżej i widzimy, że to jakieś zawody, że ludzie się ścigają na koniach, że krzyczą! Ło Mateńko, prędzej, szybciej, o co chodzi! Parkujemy rowery i nikt się nami nie interesuje – też dziwne! Wyciągamy kamerę, aparat – szkoda każdej sekundy!

– Buzkaszi, buzkaszi – krzyczą ludzie i machają rękoma do nas, żebyśmy podeszli bliżej! Pojawia się zainteresowani nami. Alicja ląduje w siodle i już po kilku chwilach jesteśmy w samym środku tego konnego rozgardiaszu.

Zdjęcia cykam jak szalony. Dzieje się! Nagle ta nasza senna i męcząca droga przez mękę zamienia się w wulkan emocji, z którego wystrzeliwują jak lawa kolejne piękne obrazki z ośnieżonymi szczytami górskimi w tle.

Buzkaszi to bardzo stara gra charakterystyczna dla ludzi gór żyjących nie tylko w północnym Afganistanie, ale też w Pakistanie, Kirgistanie oraz Tadżykistanie.  A dokładniej głównie w górskich częściach tych krajów.  Teren ten obejmuje góry Pamiru oraz Karakorum, a my znajdujemy się własnie w dolinie, która wspomniane góry oddziela. Często też buzkaszi występuje pod innymi nazwami jak na przykład „kok boru” w języku uzbeckim i turkmeńskim lub „oglak tartis”. W każdym języku jednak znaczy to mniej więcej tyle co: wydzieranie sobie kozy.

Po kilkunastu minutach podniesionej adrenaliny w końcu zaczynamy zadawać pytania, a dobrze się składało, bo pojawił się jakiś pracownik NGO, który mówił po angielsku.

– jakie są reguły tej gry? O co chodzi – pytam.

– No rules, no rules – odpowiada uśmiechnięty od ucha do ucha Afgańczyk i gestami pokazuje, że chodzi o to, aby się przepychać i wyrwać kozę przeciwnikowi.

No właśnie – kozę. Zdechłą kozę, a dokładniej rzecz ujmując to kozie truchło, czyli brutalnie mówiąc… kozę bez głowy. To truchło, jak się później okazuje trzeba wrzucić do kręgu zaznaczonego na środku boiska. Pytanie tylko, gdzie są granice boiska. Obserwując tę grę przez ponad pół godziny mamy wrażenie, że zawodnicy jeżdżą wszędzie, gdzie im się żywnie podoba. Później okazuje się, że boisko jest wszędzie dookoła nas i kilka razy zdarza się, że uskakujemy pędzącej grupie koni! Ale jakie zdjęcia z tego wychodzą!

Im dłużej się tej grze przyglądamy, tym więcej detali wychwytujemy. Okazuje się, że niektóre konie mają przy uszach takie czerwone wstążeczki – to nagrody za zdobyte punkty, co oczywiście później, w życiu codziennym, przekłada się  na wartość konia –  na dzienne stawki za wynajem, na prestiż właściciela etc.

Po zdobyciu wstążeczki, jeździec czasem się zmieniał, czasem nie – tego nie udało nam się wyjaśnić. Sama gra trwała kilka godzin, a my nawet nie czuliśmy głodu, czy zmęczenia. Kompletnie nas to wciągnęło. To była nagroda za wysiłek, który włożyliśmy w tę trasę i wtedy już wiedzieliśmy, że czasem w podróży po prostu trzeba dać się ponieść, popłynąć na fali dziwnych zbiegów okoliczności i interakcji z ludźmi. Podejrzewam, że zdarza się to wielu osobom, Wam na pewno też, a takie chwile wspomina się długo i wraca się do nich najchętniej, bo to taka esencja podróżowania, bycia w drodze.

Poniżej krótki filmik pokazujący Buzkaszi, jakie udało nam się zapamiętać.

Czy nie przypomina Wam to trochę polo? Tak, tego polo, które znamy z anglosaskich krajów, gdzie pięknie ubrani dżokejowie uderzają piłkę długimi kijami podobnymi do hokejowych. Wszystko się zgadza, bo polo tak naprawdę wywodzi się z Pakistanu i to jest bardziej „cywilizowana” mutacja Buzkaszi – no trochę nie wypadałoby angielskim dżentelmenom ganiać za kozim truchłem, prawda?