Inle Lake – przepiękne i przeklęte

Dawniej spokojna okolica, dziś buzująca atrakcja turystyczna będąca w ścisłej czołówce birmańskich MUST SEE. Trudno to miejsce ominąć, ale jak zrobić, żeby nie mieć poczucia, że jesteśmy w środku fabryki zwanej „turystyczną wytwórnia pieniędzy” i faktycznie nacieszyć się tym miejscem?

Pierwszy raz o Inle Lake usłyszałem jakoś w 2005 roku. Spotkałem wtedy w hostelu w chińskim Kunmingu parę Brytyjczyków, którzy dopiero co stamtąd wyjechali. Jeszcze wtedy działało normalnie przejście graniczne między Birmą i Chinami, a ja przecież byłem w sumie tylko rzut beretem od tej granicy. Rzut beretem, jak na chińskie dystanse.

Sympatyczni Brytyjczycy opowiadali jak najęci o całym kraju. Birmę przedstawiali, jako kraj, który w ich oczach był oazą spokoju, która trwała niezmiennie tak od kilkuset lat. Ich opowieści brzmiały abstrakcyjnie tym bardziej, że byliśmy w chińskim mieście, o którym ostatnią rzeczą jaką można powiedzieć, to to że było ono oazą spokoju.

2005 rok to moja pierwsza, tak naprawdę, przygoda z Azją. To już prawie 10 lat, ale ich opowieść zasiała gdzieś w mojej głowie pomysły, które co rusz kiełkowały i dawały o sobie znać, za każdym razem gdy przychodził pomysł, aby do Azji pojechać. Przyszło mi czekać 7 lat, aby w końcu do Birmy wjechać. Działo się to wszystko, po ogłoszeniu narodowego planu odwilży i zmian ustrojowych, czyt. „demokratyzacji”. Birma stała się hitem, a do nieprzygotowanego kompletnie kraju, wpłynął strumień zachodnich turystów, którzy byli kierowani w ściśle wyznaczone miejsca.

Przed przylotem do Birmy zdawaliśmy sobie sprawę z tego, że łatwo nie będzie, bo poruszać się możemy tylko tam, gdzie władze kraju pozwalają, ale szaleństwem byłoby nad Inle Lake nie pojechać. Zresztą zupełnie abstrahując od Birmy, nigdy nie odpuszczaliśmy miejsc, które stały się wielkimi atrakcjami turystycznymi, a równocześnie były spuścizną historyczną, kulturową lub przyrodniczą jakiegoś kraju. Szybko w Azji Południowo-Wschodniej nauczyliśmy się, że nie ważne ilu turystów gdzieś przyjeżdża, zawsze znajdzie się sposób na to, aby mieć to miejsce choć na chwilę dla siebie. Udawało nam się to w Angkor Wat, przy atrakcjach turystycznych Indonezji takich jak wulkan Bromo czy Park Narodowy Komodo, a nawet przy australijskim Uluru.

Mieliśmy takie uczucie w podróży, że miejsca którymi byliśmy rozczarowani prostu przegrały z naszymi oczekiwaniami. Naczytaliśmy się o nich, naoglądaliśmy się zdjęć i filmów, a na koniec zderzyliśmy się z brutalną rzeczywistością, której nie pokozaują kadry kamer BBC czy obiektywów National Geographic – wokół toczy się normalne życie, ludzie chcą czerpać z tych miast korzyści, tak jak nasi górale z Tatr. Niczym się to nie różni. ALE oczekiwania w głowie mamy inne.

Wiedzieliśmy, że mamy ostatnią szansę, aby ten kraj zobaczyć jeszcze niepożarty przez komercyjną turystykę, ale tak naprawdę już było za późno. Po przyjeździe nad Inle Lake nie mogliśmy znaleźć noclegu, bo wszędzie było pełno, więc spaliśmy w jakimś dziwnym domu bez okien. Choć, gdybym miał być w 100% szczery, to powinienem powiedzieć, ze trzęśliśmy się z zimna przez te kilka godzin, które zostały od 2 w nocy do 6 rano, bo przyjechaliśmy spóźnionym autobusem właśnie w środku nocy. Gdy rano zrobiło się już ciepło, napiliśmy się ciepłej herbaty z mlekiem, powiedzieliśmy do siebie: „Nie dajmy sobie zabrać tych potencjalnie pięknych doznań, które może nam zaserwować Inle Lake. Zastanówmy się, jak sprawić, aby choć trochę tej magii uchwycić dla siebie?”

Rzeczywistość wygląda tak, że wszyscy maja ten sam chytry plan. Wynająć na rano łódź i przewodnika. Popłynąć z nim na jezioro, gdzie ten pokaże nam najciekawsze miejsca. Taki plan zadziała, tylko na kilkadziesiąt pierwszych minut – gdy będziemy się przebijać przez poranną mgłę i wymijać łodzie rybaków, którzy powoli kończą połów ryb. Nasz motorniczy zna swój fach i od wielu lat działa według dokładnie tego samego schematu, bo wydaje mu się, że wszyscy oczekują tego samego. Gdy przychodzi do kolejnych atrakcji: targ, fabryka papierosów, świątynia skaczących kotów, wioska z kawiarenkami, znów świątynia itd. zaczynamy się orientować, że znów wciśnięta nas na wyznaczoną trasę, a to co nas tak naprawdę interesuje jest tuż obok, ale nie umiemy tego dostrzec. Około godziny 11 podnieśliśmy stanowczy sprzeciw. My tak dalej nie chcemy. Nie chcemy być zabrani do kolejnej świątyni lub zorganizowanej dla turystów fabryki. Nie mam nic przeciwko nim, ale mnie to nie cieszy. Wsiedliśmy do łodzi i kazaliśmy się wywieźć w pole.

Dokładnie chodziło o to, aby wypłynąć z wiosek, zgasić silnik i poprzyglądać się, co dzieje się wokół. Po 15 minutach tej ciszy, nasz motorniczy odpalił silnik i zaczął gdzieś płynąć. Szybko podjęliśmy próby negocjacji i zrozumienia jego decyzji. Okazało się, że on źle się z tym czuł, bo nie za siedzenie mu przecież płacimy. Nie był w stanie zrozumieć tego, że my właśnie chcemy popatrzeć na to „pole ogórków” rosnących na wodzie i codzienne obowiązki zwykłych ludzi, którzy te dziwne plantacje uprawiają. W końcu się poddał, a my sobie tak dryfowaliśmy przez kilka godzin, delikatnie przemieszczając się niesieni nurtem jeziora.

I żeby była jasność, wcale nam nie chodziło o udawanie, że właśnie poznajemy, jak lokalni ludzie żyją, bo umówmy się – co można zobaczyć przez dzień czy dwa? Tutaj bardziej chodziło o szukanie obrazów, których oczekiwaliśmy przed przyjazdem w to miejsce. O tę chwilę na jeziorze Inle, które sobie możemy zapamiętać i zabrać ze sobą. Chodzi o to nicnierobienie i nie posiadanie kolejnego celu, ale cieszenie się byciem tu i teraz. Dlatego przecież wyjeżdżaliśmy z Polski i porzucaliśmy życie, które jest „celowe” i wszystko, co robimy w ciągu dnia jest po coś.

Nagle na horyzoncie zaczął pojawiać się malutki punkcik, który po kilkunastu minutach przypominał rybaka. Wiecie, taki klasyk, z tą wielką siecią i w półokrągłym kapeluszu. Oczy nam się zaświeciły, bo przecież wszyscy znaliśmy to z innych fotografii, ale udawaliśmy, że wcale nas nie interesuje. Zastanawialiśmy się, jak blisko podpłynie, aby zwrócić na siebie uwagę. Trwała taka dziwna cisza i wyczekiwanie. W końcu prawie zderzyliśmy się z nim łodziami, a on zrobił gest przykładanego aparatu do twarzy i coś powiedział. Nasz motorniczy przetłumaczył nam, że pyta, dlaczego nie chcemy mu zrobić zdjęcia? Po tej zachęcie, pękło w nas to wyczekiwanie i wyciągnąłem aparat. Pan stanął na łodzi, włożył papierosa do ust i zastygł. Gdy opuściłem aparat, zacząłem się zastanawiać, czy podpłynie i wyciągnie rękę? Nie zrobił tego. Uśmiechnął się, położył sieć na łodzi i popłynął w swoim kierunku, a my uwierzyliśmy w to, że nie każde „klasyczne zdjęcie” musi być opłacone.

Tak było 3 lata temu i nie mam pojęcia, jak to wygląda obecnie. Może ktoś był ostatnio i podzieli się spostrzeżeniami? Mogę sądzić tylko, po newsach które sobie śledzę, że turystyka w Birmie kwitnie, są otwierane nowe regiony kraju i w dużych miastach ceny za tani nocleg, nie przypominają niczym, tych w krajach sąsiednich.

Wycieczki po jeziorze zwykle wyglądają tak samo i różnią się tylko ceną, ilością ludzi na łodzi oraz poziomem angielskiego u motorniczego. Fabryka papierosów ponoć działa coraz prężniej, „klasztor skaczących kotów” został zamknięty dla zwiedzających przez tamtejszych mnichów, po czym znów został otwarty nakazem odgórnym, bo to ciekawa atrakcja przecież. Choć znów słyszałem, że coś się ma zmienić i nie mam pewności, czy można tam obecnie wejść? Kiedyś wyglądało to tak, jak na poniższym zdjęciu.

Powodem zamknięcia klasztoru dla zwiedzających było podobno przemęczenie kotów, które tam żyją. No bo co podpływała łódź, to wszyscy byli ciekawi tych skaczących kotów. Wyglądało to faktycznie przekomicznie, ale w połowie przedstawienia, zaczęły nam się pojawiać w głowie pytania, czy aby na pewno powinniśmy tu być?

Trudno było nam sobie wyobrazić, że całe życie tych ludzi toczy się na wodzie. Domy na palach nie są czymś nowym na skalę Azji, ale co dzieje się, gdy podpływamy na targ? Ten sam pomysł przecież ma też kilkaset innych osób. Jak parkować łodzie? Jak wiązać liny? Zacząłem się nad tym zastanawiać dopiero, gdy z targu wracaliśmy. Przypomniało mi się wtedy, jak trudno było czasem wciągnąć na plażę zwykły ponton lub przywiązać go do pomostu. Pływając jachtostopem między wyspami Indonezji spotykaliśmy się nie raz z kilkudziesięcioma jachciarzami i większość z nich schodziła na ląd w czasie kolacji. Wtedy też był tłok, ale nie aż taki jak tu… wśród tych setek, długich, drewnianych łodzi, które są jednak nieco mniej zwrotne niż gumowe pontony.

Tych łodzi zwykle pilnują dzieci, które wiążą liny, przepychają łodzie, gdy ktoś chce wypłynąć, a czasem po prostu się nudzą. Była taka sytuacja, że czekaliśmy przez dłuższa chwilę na znajomych, z którymi wynajęliśmy łódź. Dzieciaki więc miały więcej czasu, aby się nam przyglądnąć, aby się oswoić. Coraz bliżej podchodziły i gdy Alicja wyjęła krem przeciw słoneczny bardzo się nim zainteresowały. Nie było to jednak takie nachalne zainteresowanie, które często zdarzało się w Indonezji, Laosie, czy choćby Wietnamie. Birma była kilka kroków za swoimi sąsiadami w regionie, przez wiele lat wyłączona z ruchu turystycznego, więc i zmiany społeczne związane z turystyką, nie mogły się na tym kraju tak bardzo odbić. Dzieciaki ciekawskie, chciały sprawdzić, co to za smarowidło, co na twarz kładziemy. Takie jak thanaka, a jednak inne…

Trochę obawiałem się pobytu nad jeziorem Inle właśnie przez fakt, że to takie popularne miejsce. Ten dzieciak jednak traktował nas od tak, jakbyśmy byli ciekawym zjawiskiem, które smaruje się jakimś dziwnym kremem. Dlaczego więc miałby nie podejść i nie spróbować? Oczywiście, „poczęstowaliśmy” go kremem, ale ani nie wyciągał reki po więcej, ani po całą tubkę. Więcej, w zamian pomógł nam odblokować naszą łódź, gdy chcieliśmy wyruszyć w dalszą podróż po jeziorze… Turystyka tam dotarła, ale te kilka lat temu, miałem wrażenie że możemy czuć się swobodnie, a każdy zna swoje miejsce.

Po obowiązkowej wizycie na targu wszyscy turyści są obwożeni po różnych atrakcje, które mają zaciekawić, zatrzymać na dłużej, nakłonić do zakupów. Jednym z takich miejsc jest właśnie wytwórnia ręcznie robionych papierosów, noży, tkanin z lotosa, innym świątynia skaczących kotów. My niestety, albo stety nie należymy do osób, które takie miejsca porywają. Owszem, włożymy głowę, zobaczymy, co i jak, ale to wszystko…

To własnie w Birmie mi się podobało, gdy tam byliśmy. Turystyka mimo, że dawała ludziom dużo, nie stała się jedynym celem, a turysta dojną krową. To było czuć na każdym kroku i dlatego z takim sentymentem do Birmy wracam pamięcią, przeglądam zdjęcia, opowiadam o niej. Tak samo rybacy na jeziorze… niektórzy pozowali, ale robili to na tyle dyskretnie i nienachalnie, że nie czuliśmy żadnego skrępowania. Nie domagali się pieniędzy, nie prosili – mieli w sobie dużo godności, choć pewnie nie odmówiliby, gdyby ktoś chciał im pieniądze podarować. Wyjątkowość Birmańczyków dało się odczuć nawet w tym przecież mocno turystycznym regionie Inle Lake.

Po co o tym w ogóle piszę? Gdy przeglądam czasem zdjęcia z podróży, często zatrzymuję się właśnie na Birmie i zastanawiam się, jak ten kraj teraz wygląda…? Czy spełniła się przepowiednia, że Birma w ciągu kilku lat stanie się turystyczną fabryką, jak jej sąsiadka Tajlandia? Jak to wpłynęło na życie tych ludzi i czy ich sytuacja faktycznie się poprawia? Z jednej strony chciałbym tam pojechać jeszcze raz, a z drugiej strony nie chciałbym, aby zastana rzeczywistość zaskoczyła mnie negatywnie…

Tak na koniec. Wiele osób wraca z Birmy rozczarowanych i zniesmaczonych. Piszą na swoich blogach czy forach, że nie warto tracić czasu na takie miejsca jak Jezioro Inle, bo przeżarte są komercją i bazują na oszukiwaniu turystów. Moim zdaniem, to ciągle zależy od naszego przygotowania się do tematu oraz wybrania rozwiązań, które nie są najprostsze i najbardziej oczywiste. Chcesz się cieszyć czymś więcej niż standardowe zwiedzenie, wykaż się kreatywnością i nie daj się złapać w sidła zastawiane na zorganizowane grupy turystyczne, które mają mało czasu i nie są elastyczne.